اشاره: حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدعباس حسینی در سال 1337 در نجف اشرف متولد شد. ورود او به حوزه علمیه نجف در سال 1355 مصادف شد با اخراج ایرانیان مقیم عراق که او هم با پدر و خانواده خود به ایران مهاجرت کردند و درحوزه علمیه قم به تحصیل حوزوی همت گماشته و سطوح عالیه را نزد اساتیدی همچون: محقق داماد، آیت‌الله اعتمادی، آیت‌الله اشتهاردی تلمذ نموده و دروس خارج را نیز نزد آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی گذرانده است. وی در طول سالیان متمادی در امر مسجدسازی در نقاط مختلف کوشا بوده و یادگارهایی از خود به جای گذاشته است.
گفت‌وگوی خبرگزاری حوزه با حجت‌الاسلام سید عباس حسینی امام جماعت مسجد فاطمیه خیابان آذر قم و از خیرین مسجدساز را در ذیل می‌خوانید.
*به عنوان اولین سؤال جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی را توضیح داده و علت اهمیت آن را بیان کنید؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت: اولین شخص مسجدساز، حضرت ابراهیم(ع) بودند و در صدر اسلام نیز اولین مسجد را رسول اکرم (ص) در شهر مدینه بنا نهادند. قطعاً هر مسلمانی فعالیت در مسجد را از پیامبر (ص) فرا گرفته است.
حضرت رحمةللعالمین (ص)، فرهنگ جامع بهره‌بردن از مسجد را به مسلمانان تعلیم دادند که در رأس همه آن فرهنگ‌ها، اقامه نماز جماعت در مسجد می باشد.
انقلاب اسلامی ایران نیز فرهنگ استفاده همه‌جانبه از مسجد را به رهبری امام راحل به خوبی اجرا نمود که در بیان شریف خود فرمود: «مسجد سنگر است».
سنگر هم یعنی جایی که در آن مبارزه و فعالیت وجود داشته باشد. به بیان دیگر کلیه امور مسلمانان، اعم از فردی، اجتماعی و عبادی در مسجد تحقق می‌یابد. حتی قبل از انقلاب که حکومت؛ طاغی و یاغی بود، مساجد در خیلی از مسائل اجتماعی حضور پرنشاط داشته و به مشکلات مردم در تمام زمینه‌ها رسیدگی می‌کردند. پس باید گفت مسجد به معنای عام خود علاوه بر مسائل عبادی به دیگر مسائل روزمره مردم از جمله مسئله علمی و فرهنگی
می‌تواند و باید رسیدگی کند. الان در حوزه علمیه قم مباحث علمی و تدریس طلبه‌ها، عموماً در مساجد برقرار می باشد.
همان‌گونه که در صدر اسلام مسجد جامع، محل همه فعالیت‌ها بوده است امروزه هم باید مسجد را در همه امور فعال کرد تا مسلمانان از این مسئله بهره ببرند.
انتقاد بنده به بعضی از متولیان مساجد این است که نباید در مساجد فقط به امر نماز بسنده کنند و در عین این که نماز را سرلوحه قرار داده، از دیگر مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی غافل شوند.
بنده در وقف‌نامه مسجد و حسینیه فاطمیه در یکی از مناطق شهر قم، این مسئله را قرار داده‌ام که به محض تکمیل مسجد از ابتدای صبح تا نیمه شب باز باشد تا مردم و مخصوصاً طلاب در کتابخانه، مطالعه داشته و در مسجد به مباحثه بپردازند.
* از صدر اسلام تاکنون مخصوصاً در دوران انقلاب اسلامی، هر موقع به مساجد به عنوان کانون اصلی حرکت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی توجه شده است، موفقیت‌های چشمگیری نصیب مسلمانان گشته است، به عنوان کسی که در این عرصه فعال هستید چه راهکارهایی برای ادامه این روند یا رونق بخشیدن به این امر پیشنهادی کنید؟
سه قشر در مسجد آمد و شد دارند قشر روحانی، افراد مسن و جوان و نوجوان، قطعاً در این سه قشر اختلاف سلیقه وجود دارد، لذا باید این سه قشر گونه‌ای با هم رفتار کنند که اصطکاک بین آنها به وجود نیاید. این سه قشر به گونه‌ای در مواقع نماز با همدیگر جمع می‌شوند، در مواقع دیگر به لحظ اختلاف سلیقه می‌توان برای هر گروه برنامه‌ای خاص ترتیب داد و این مسئله به امکانات مسجد بستگی دارد.
آن دسته از مساجدی که فضاهای لازم را برای برنامه‌های مختلف دارند می‌توانند برای جوان و نوجوان فعالیت‌های ورزشی، برنامه‌های علمی و آموزشی ترتیب داد تا جوان و نوجوان سلائق متنوع خود را در آن فعالیت‌ها به کار گیرد.
اگر مساجدی باشند که فضای لازم را جهت این نوع فعالیت‌ها در خود نداشته باشند، متولیان آن مسجد با مدیریت صحیح می‌توانند فعالیت‌های فرهنگی را در مسجد انجام داده و برای فعالیت‌های دیگر جوانان و نوجوانان از امکانات شهری بهره گیرند.
*چه شیوه‌های دیگری را برای جذب جوانان و نوجوانان به مسجد پیشنهاد می‌کنید؟
اعتقاد بنده این است که از جمله مشکلات جذب جوان و نوجوان به مساجد مشکل مادی است. خیرّین هر محله و هر شهر باید بدانند همان‌گونه که برای ساخت مسجد و لوازم ضروری مسجد هزینه می‌کنند و آن را ذخیره‌ای برای آخرت خود میدانند، کمک مادی جهت جذب جوان و نوجوان به مسجد نیز ذخیره‌ای برای آخرت آنها می‌باشد.
اگر جوان و نوجوانی به خاطر کمک مادی و معنوی شخصی، جذب مسجد شود و در پرتو مسجد راه سعادت را بپیماید، یقیناً برای آن خیّر نیز سعادت دنیوی و اخروی را در پی خواهد داشت. اعتقاد بنده این است که صرف ساختن مسجد، اثر لازم را در جامعه نخواهد داشت.
در سیره اهل بیت (ع) نیز بسیار دیده‌ایم که حضرات معصومین (ع) توجه خاصی به جوان و نوجوان در قالب گفتار و عمل داشتند.
*با توجه به اینکه مساجد فراوانی در کشورهای مسلمان و مخصوصاً ایران وجود دارد، چگونه می‌توان هماهنگی و ارتباط بیشتری بین مساجد برقرار کرد؟
در این مسئله سه گروه شامل: ائمه جماعات، هیئت امناء و جوانان دخیل هستند. اعتقاد بنده بر این است که ابتداء باید بین ائمه جماعات هر منطقه، نشست‌های دوره‌ای برگزار شود، تا نیازها و مشکلات هر منطقه مشخص شود. الان نشست‌های ائمه جماعات از سوی سازمان امور مساجد برگزار می‌شود و سنت حسنه محسوب می‌شود. لکن پشتوانه اجرایی مطلوبی برای بعد از نشست‌ها در نظر گرفته نمی‌شود.
روحانیونی که ائمه جماعات مساجد هستند معمولاً با مشکلات مردم و منطقه خود آگاهی دارند و این مسئله را نیز در این نشست‌ها انعکاس می‌دهند، اما در مرحله اجرا و رفع آن مشکل، کاری صورت نمی‌گیرد. البته ممکن است افرادی از ائمه جماعات در این قضیه خوب عمل نکرده و به این مسائل بی‌اعتنا باشند.
هیئت امناء نیز باید احساس مسئولیت کرده و در پی رابطه با مردم محلات و هماهنگی بیشتر با آنها باشند و از تک‌روی بپرهیزند.
جوان‌ها نیز سهم بسزایی در این هماهنگی بین مساجد دارند. اگر جوان از سوی ائمه جماعات و هیئت‌امنا مورد تکریم و احترام قرار بگیرد، در پی فعال‌بودن در محیط مسجد محله و منطقه خواهد بود و یک ضلع از سه ضلع هماهنگی بین مساجد را بر عهده خواهد گرفت، بنابراین ائمه جماعات هیئت‌امناء و جوانان، مثلث هماهنگی و ارتباط بین مساجد را تشکیل می‌دهند.
*قرآن کریم، سازندگان مساجد را دارای ویژگی‌های خاص بر می‌شمارد که باید داشته باشند. علت این امر چیست و آیا این مسئله در امر مسجد سازی رعایت می‌شود؟
مردم ما، پیامبر (س) را ندیده‌اند ولی شخصیتی مثل حضرت امام راحل را به چشم دیده‌اند. بالاترین مرتبه‌ای که باعث شد امام خمینی (ره) به مقام زعامت مسلمین و معمار انقلاب برسد، اخلاص بود. عمران و آبادی مسجد طبق دستور خداوند بر مبنای اخلاص می باشد.
نکته دیگری که لازم است گفته شود این است که ما در دوره حکومت اسلامی زندگی می کنیم و در رأس این حکومت ولی فقیه حضور دارد. پس، حکومت اسلامی حاکم است. اما از جهت افراد و مردم که به امر مسجدسازی کمک می‌کنند باید مراعات شود و سازندگان مسجد باید از افرادی که کسب حلال دارند،در این امر کمک بگیرند و بالاتر از این مسئله، این است که بانیان مسجدسازی، از افرادی تقاضای کمک کنند که با بندگی خداوند بیگانه‌اند.
بانیان مسجدساز باید از طریق تبلیغ و تشویق، مردم را به امر مسجدسازی واقف کنند. پس موضوع مال حرام در امر مسجدسازی، با وجود حکومت اسلامی منتفی است در امر مسجدسازی سراغ هر کسی نمی‌توانیم برویم، بلکه باید از افرادی که به شئون دینی عمل می کنند یاری گرفت.
*تزئین مسجد در اسلام نهی شده است،مصادیق تزئین مسجد را چه می‌دانید و چه توصیه‌ای در این باب به مسجدسازان دارید؟
ابتدا باید زینت را تعریف کرد. یک نوع تزئین، تزئین اعتقادی است. مثلاً کتیبه‌هایی از سنگ مرقع که منقش به آیات قرآن است یا این که بر روی کاشی، زندگی‌نامه ائمه (ع) نوشته می‌شود. این زینت، اعتقادی و زیباست. نوع دیگر زینت مسجد این است که لوازم وسائل به کار رفته در ساختمان مسجد از طلا و جواهر باشد، البته این نوع زینت، از همان زینت‌هایی است که مورد نهی واقع شده است. مثلاً دستگیره درها و شیرآلات از طلا، یا فرش مسجد از ابریشم باشد.
توصیه‌ای که لازم است عنوان شود این است که همان گونه که کتیبه‌ها منقش به آیات قرآن است، از روایات نیز استفاده شود و در کتیبه‌ها نوشته شود. البته بهتر است در سمت قبله از این کار اجتناب شود.
*چطور شما به فکر ساخت مسجد افتادید؟
شاید بتوان گفت که این روحیه در خانواده ما ارثی است. مرحوم پدرم درس مسجدسازی را با عمل و رفتار خود به ما یاد داده‌اند. مرحوم والد، در هر سفر تبلیغی که داشتند سنگ بنای ساخت مسجد را فراهم می‌کردند و از جمله آن مساجد، مسجدی در قلهک تهران به نام مسجد امام حسن (ع) می‌باشد و توصیه‌ای در این امر به من گوشزد می‌کردند که اگر می‌خواهی در امر مسجدسازی فعالیت کنی باید منتظر خیلی ناملایمات و شنیدن تهمت‌ها باشی! و بنده این را از نزدیک لمس کردم.
اما طرف دیگر روحیه مسجدسازی این است که روحانی باید در هر عرصه از فعالیت‌های دینی، از خود آثاری به یادگار بگذارد. این طور نباشد که روحانیون فقط تبلیغ رفته و برگردند. تبلیغ کار خوبی است،اما اگر تبلیغ یک روحانی ممزوج با این مسئله باشد که یک نیاز اساسی را در منطقه تبلیغی خود رفع نماید. اثر قابل توجهی خواهد داشت.
مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی که آثار زیادی از خود به یادگار گذاشته است و از جمله آنها مسجد اعظم قم می‌باشد؛ خود آن بزرگوار بنّای سنگ و آجر نبوده است ولی تفکر این مسئله، پیش‌قدم‌شدن، پی‌گیری و هزینه‌کردن وقت و مال خود،باعث شده است که نام آیت‌الله‌العظمی بروجردی با مسجد اعظم عجین شود.
دین اسلام برای مسلمانان، احکام را طوری بیان کرده است که آنها بتوانند با انجام آن سعادت دنیوی و اخروی را کسب نمایند، مثلاً زکاة که موضوع و مصرف آن رسیدگی به فقیر، مسکین، کارهای عام‌المنفعه، پل‌سازی، مسجدسازی و... می‌باشد.
مناطق و روستاهایی که با کمبود امکانات مواجه هستند می‌توانند زکات خود را جمع کرده و یکی از نیازهای اساسی آن منطقه و روستا را برطرف کنند. آنچه که در این قضیه مهم است، پیش‌قدم‌شدن شخصی یا اشخاصی است که مورد وثوق و اعتماد مردم باشد.
یادم است که در سال 56 که برای تبلیغ به منطقه‌ای رفته بودم، با کمک جوانان و نوجوانان آن محل مساجد مخروبه را تعمیر و آماده کردیم.
در یکی از سفرهای تبلیغی قبل از انقلاب به روستای سلطان‌آباد کلوار ازتوابع شیراز رفته بودم. شرایط زمان قبل از انقلاب و عدم توجه مردم به مسجد، باعث شده بود که بعضاً مساجد مورد استفاده قرار نگیرد. با عده‌ای از جوانان مسجد را تعمیر و تنظیف کردیم.
یکی از چیزهایی که درست رعایت نمی‌شد،این بود که مردم اسامی مسجد را با مسمی قرار نمی‌دادند، مثلاً می‌گفتند: «مسجد کنار جوب»، «مسجد پایین ده» و «بی‌بی‌خاتون»؛ از این رو نامگذاری صحیح را برای مسجد مطرح کردیم،
چهار مسجد منطقه را به نام‌های اما حسین (ع) حضرت حجت (عج)، حضرت قائم (عج) و حضرت صاحب الزمان (عج) مزین کردیم. برای این که مردم مقید باشند که اسامی مسجد را با نام‌های جدید تلفظ کنند، قرار گذاشتیم اگر هر کس اسم جدید مسجد را نگوید، باید ده‌تومان جهت هزینه‌های همان مسجد بپردازد. یک روز پیرمردی مشغول صحبت بود در بین صحبت که می‌خواست اسم مسجد را بگوید به لکنت افتاد.
سؤال کردم چیه،؟ گفت می‌ترسم جریمه شوم! مزیت این کار این بود که طرف می‌دانست جریمه‌ای را هم که می‌پردازد،در مسجد محل خود صرف شده و باقیات و صالحات از برای او خواهد بود.
*تاکنون بانی ساخت چند مسجد شده‌اید و چند مسجد را دست ساخت دارید؟
فعالیت در امر مسجدسازی زیاد داشته‌ایم. اما مواردی که تا انتهای کار پیگیر بوده ام، دو مورد در شهر اهواز به نام های مسجد فاطمه زهرا (س) در کوی طالقانی و مسجد خاتم‌الانبیاء در فاز 2 پادات‌شهر، می باشد.
همچنین در شهر رفسنجان علاوه بر بانی مسجد موسی‌آباد، تأسیس مدرسه راهنمایی را از ارث یکی از مرحومین به سرانجام رساندیم.
*آیا افراد و گروه‌هایی به شما در امر مسجدسازی یاری می‌کنند؟
اگر منظور از گروه، حزب و امثال آن باشد، خیر. بنده معتقد نیستم که در امر مسجدسازی وابستگی به گروه و احزاب پیدا شود. چون که عموم مردم در مسجد رفت و آمد می‌کنند و به هیچ عنوان در فرهنگ اسلامی، مسجد اختصاص به فرقه و گروهی ندارد. مسجد، بیت‌الله است و خداوند نیز خدای همه می‌باشد. اما عامه مردم در ساخت مسجد نقش داشته‌اند.
مسجدی که فعلاً در ساخت آن مشغول هستیم در منطقه‌ای واقع شده که با وجود دوهزار و پانصد خانوار، مسجدی در آن منطقه بنا نشده بود، لذا تصمیم گرفته شد مسجدی بنا شود اما به علت بضاعت کم مردم در مسئله مالی این امر با مشکلاتی مواجه بود، ولی در نهایت با کمک خیرین در امر مسجدسازی خرید زمین و ساخت آن آغاز گردید و کمک‌های مردم نیز به صورت نقدی، غیر نقدی و یا فعالیت کارگری نقش بسزایی در ساختن مسجد داشته است.
*چگونه می‌توان از مسجد بهتر استفاده نمود؟
آن چه که باید در امر مسجدسازی به آن توجه شود این است که باید مسجد را طوری ساخت که بتوان استفاده جامع از آن صورت گیرد. در اساسنامه مسجد و حسینیه فاطمیه (س)، سه عنوان «مسجد، حسینیه و کتابخانه فاطمیه (س)» را ذکر کرده‌ام که فضای بالای ساختمان به عنوان مسجد و فضای زیرزمین اختصاص به حسینیه و کتابخانه دارد. با تمهیداتی که اندیشیده شده است به محض اتمام ساخت مسجد، زمان بازبودن مسجد، از صبح تا نیمه شب خواهد بود.
*اگر مقایسه‌ای از کارکرد مسجد در زمان پیامبر(ص) و ائمه معصومین (ع) با زمان کنونی داشته باشید، به چه نتیجه‌ای می رسید؟ توضیح دهید علت کاستی‌ها در چیست؟
نسل جوان امروز، دوران انقلاب را به چشم ندیده‌اند، اما آن دسته از افرادی که مشاهده نموده‌اند، به درستی میدانند که مساجد وحسینیه‌ها در دفاع مقدس بالاترین خدمات را در ابعاد مختلف ارائه نمود. پیشنهاد من به واقفین مسجد این است که طوری متن وقف نامه را تنظیم کنند که اولاً یک طبقه آن حسنیه باشد و ثانیاً پایگای برای حضرت صاحب‌الزمان (عج) جهت آماده‌کردن مسلمانان برای ظهور آن حضرت تشکیل شود. خلاف مروت است که در مسجد فقط نماز برقرار شده و بعداز نماز هم در آن بسته شود.
*اهمیت نماز جماعت و تأثیر آن بر روی اخلاق اجتماعی، عبادی، فرهنگی و... افراد چیست؟
وقتی صحبت از جماعت می‌شود باید حواشی جماعت نیز در نظر گرفته شود.
اگر اخلاق فردی در هنگام حضور در نماز جماعت از سوی امام جماعت و مأمومین رعایت شود زمینه‌ای پدید خواهد آمد تا افراد بهتر همدیگر را شناخته و با مشکلات یکدیگر آشنا شوند و برای رفع آن همت بورزند همان‌گونه که در تعالیم اسلامی نوع رفتار با مسلمانان و کمک به یکدیگر بارها ذکر شده است.
آن چیزی که باعث می‌شود مردم در مساجد حضور به هم رسانند نماز است و توصیه من به مردم مخصوصاً اهل قم این است که حضور جدی در مساجد محله خود داشته باشند. این گونه نباشد که خود را ملزم کنند که حتماً در حرم نماز را اقامه کنند. حضور مردم در مساجد هر منطقه باعث رونق‌بخشیدن و بهترشدن وضع آن منطقه خواهد شد.
